marzanka barwierska

Fot. Anna Cwener

Nazwa polska: marzanka barwierska

Nazwa łacińska: Asperula tinctoria L., syn. Galium triandrum Hylander

Rodzina: Rubiaceae – marzanowate

 

Status i ochrona prawna:

Kategoria zagrożenia na Lubelszczyźnie: NT/VU

Kategoria zagrożenia w Polsce: VU

Rys. Marta Sapko

Morfologia i biologia

Bylina o charakterystycznej czerwonobrunatnej barwie podstawy łodyg, kłączy i korzeni przybyszowych. Z pąków u nasady zeszłorocznych pędów rozwijają się łodygi kwiatonośne i płonne, zwykle pojedyncze, wzniesione, do 50 (75) cm wysokie, rozgałęzione, poza częścią nasadową 4-kanciaste. Liście i liściokształtne przylistki nierównej długości, 3-4 cm, do 3 mm szerokie, zebrane po 4-6 w okółkach; brzeg liści podwinięty, z nielicznymi szczecinkami. Kwiaty w luźnych szczytowych kwiatostanach typu wierzchotki dwuramiennej. Przysadki i podsadki szeroko eliptyczne, tępo zakończone. Kwiaty do 3,5 mm długości, o niewyraźnym kielichu; korona czysto biała, lejkowata, zwykle 3-łatkowa, z zewnątrz naga, gładka; rurka zwykle nieco dłuższa od łatek korony. Pręciki 3-4. Słupek 1, dolny, z 2 szyjkami o główkowatych znamionach. Owoc – rozłupnia złożona z 2 błyszczących rozłupek, po dojrzeniu czarnych, z delikatną skulpturą (łupina nasienna zrośnięta z owocnią). Roślina po zasuszeniu czernieje.

Siedlisko

Marzanka barwierska rośnie w muraw kserotermicznych, w ciepłolubnych zaroślach i na obrzeżach lasów, na podłożu zasobnym w węglan wapnia.

 

Rozmieszczenie geograficzne

Gatunek eurosyberyjski.

 

Występowanie w Polsce i na Lubelszczyźnie

Polsce występuje w pasie wyżyn, na  Dolnym Śląsku, na Pojezierzu Pomorskim, Mazurskim, w dolinie Wisły oraz na rozproszonych stanowiskach w środkowej Polsce. Na Lubelszczyźnie podawana z licznych stanowisk w obrębie Wyżyny Lubelskiej i Wołyńskiej, Polesia Wołyńskiego oraz z doliny Wisły. Obecnie znany z kilkunastu stanowisk.

 

Liczebność populacji

Wielkość znanych populacji jest zróżnicowana, od kilkunastu do kilkuset osobników.

 

Zagrożenia i wskazania ochronne

Głównym zagrożeniem dla marzanki barwierskiej jest zanikanie jej siedlisk: zarastanie muraw kserotermicznych i widnych zarośli i okrajków.

Opracował: Wiaczesław Michalczuk

 

 

Źródła informacji

Informacja ustna od:

Piotr Chmielewski, Anna Cwener

Dane publikowane:

Zając M., Zając A. 2009. Elementy geograficzne rodzimej flory Polski – The geographical elements of native flora of Poland. Nakładem Pracowni Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki UJ