Nazwa polska: dąbrówka żółtokwiatowa
Nazwa łacińska:Ajuga chamaepitys (L.) SCHREB.
Rodzina: jasnotowate, wargowe – Lamiaceae, Labiateae
Status i ochrona prawna:
Kategoria zagrożenia na Lubelszczyźnie: CR
Kategoria zagrożenia w Polsce: CR
 |
Morfologia i biologia Roczna niekiedy dwuletnia roślina o łodydze gałęzistej, rozesłanej lub podnoszącej się dorastająca do 5-20 cm, często czerwononabiegłej. Liście obustronnie owłosione, najniższe niepodzielone i równowąskie, wyższe trójdzielne o równowąskich łatkach. Kwiaty zebrane po dwa w nibyokółki, znacznie krótsze od wspierających je podsadek. Korona 1-1,5 cm, 2-3 razy dłuższa od kielicha, żółta, często w gardzieli purpurowo kropkowana. Dąbrówka żółtokwiatowa wschodzi stosunkowo późno, pod koniec kwietnia lub w maju, kwitnie od czerwca do października.
|
|
Siedlisko Dąbrówka żółtokwiatowa rośnie na stanowiskach ciepłych, zasobnych w węglan wapnia. Występuje jako chwast upraw zbożowych. Niekiedy rośnie na przydrożach, czy skrajach muraw kserotermicznych. Jest gatunkiem charakterystycznym związku Caucalidion lappulae, obejmującym zbiorowiska roślinne o charakterze okołośródziemnomorskim, występujące w uprawach zbożowych na podłożu wapiennych.
Rozmieszczenie geograficzne Gatunek synantropijny, archeofit pochodzący z zachodniej części basenu Morza Śródziemnego. Wraz z uprawami rozszerzył zasięg ma Europę Środkową. W Polsce osiąga północną granice zasięgu. Należy do elementu łącznikowego śródziemnomorsko-środkowoeuropejskiego.
Występowanie w Polsce i na Lubelszczyźnie Gatunek występował na Nizinie Śląskiej, Wyżynie Małopolskiej i na Lubelszczyźnie. Obecnie ma pojedyncze stanowiska: na Śląsku koło Kamienia Śląskiego oraz na obszarze Niecki Nidziańskiej w okolicach Bogucic i w rezerwacie Wał (Zając i in. 2014). Na Lubelszczyźnie podawany był z nad Wisły z Opoki Dużej k. Annopola i Zawichostu, z okolic Chełma z Ochoży, Stawu, Rejowca, ze Starej Wsi k. Kraśniczyna, Sitańca i Białowoli k. Zamościa, Skrzypian k. Tarnawatki, Wierzbicy k. Tomaszowa Lubelskiego i z Górecka Kościelnego k. Józefowa Roztoczańskiego. W ostatnich latach (po 2010 roku) dąbrówkę żółtokwiatową odnaleziono jedynie na polach w Bródku k. Łabuń, Kornelówce k. Zamościa, Elizówce k. Turobina i w rezerwacie Machnowska Góra (Zając i in. 2014).
Liczebność populacji Na wszystkich znanych na Lubelszczyźnie stanowiskach populacje liczyły zaledwie po kila, kilkanaście osobników.
Zagrożenia i wskazania ochronne Głównym zagrożeniem dla gatunku jest stosowanie herbicydów i zmiana sposobów uprawy zbóż. Dąbrówka najintensywniej kwitnie i wydaje nasiona po skoszeniu zbóż, gdy dotrze do niej więcej światła. Obecnie zaraz po żniwach pola są opryskiwane herbicydami i orane, osobniki dąbrówki nawet jeśli zakwitną mają mało czasu na wydanie dużej ilości dojrzałych nasion koniecznych do utrzymania ciągłości życia gatunku. W celu zachowania gatunku we florze Polskiej powinny być tworzone użytki ekologiczne obejmujące fragmenty pól, które byłyby użytkowane w tradycyjny sposób i bez używania herbicydów. |
 |
Źródła informacji
Informacja ustna od:
Piotr Chmielewski, Wiaczesław Michalczuk, Anna Cwener
Dane publikowane:
Zając M., Zając A, Cwener A. 2014. Ajuga chamaepitys (L.) Schreb. dąbrówka żółto kwiatowa w: Kaźmierczakowa R., Zarzycki K., Mirek Z. (red.) Polska Czerwona księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe, IOP PAN Kraków, s. 422-424.
