ostrożeń pannoński

Fot. Joanna Szkuat

Nazwa polska: ostrożeń pannoński

Nazwa łacińska: Cirsium pannonicum (L. F.) LINK

Rodzina: Astrowate, złożoneAsteraceae, Compositae

 

Status i ochrona prawna:

Kategoria zagrożenia na Lubelszczyźnie: VU

Kategoria zagrożenia w Polsce: NT

Ochrona prawna: ochrona częściowa

Rys. Marta Sapko

Morfologia i biologia

Roślina wieloletnia (hemikryptofit) dorastająca  do 80 cm wysokości, pajęczynkowato owłosiona, o łodydze niemal bezlistnej, przeważnie nierozgałęzionej, tylko niekiedy w górnej części z bocznymi gałązkami. Liście pojedyncze zebrane w przyziemną różyczkę, spodem słabo kutnerowato owłosione, z wierzchu rzadko owłosione, brzegiem drobno kolczasto ząbkowane. Koszyczki zawsze pojedynczo na łodydze i gałązkach bocznych, 2-2,5 cm długie. Kwiaty purpurowe, kwitnące na przełomie czerwca i lipca. Owocki typu niełupek, opatrzone puchem kielichowym.

 

Siedlisko

Ostrożeń panoński rośnie na stanowiskach słonecznych, ciepłych i zasobnych w węglan wapnia. Najczęściej występuje w murawach kserotermicznych i zaroślach wykształcających się na płytkich rędzinach wapiennych. Jest gatunkiem charakterystycznym dla związku Cirsio-Brachypodion pinnati i zespołu Inuletum ensifoliae.

Rozmieszczenie geograficzne

Zasięg ostrożnia pannońskiego ogranicza się do środkowej Europu, występuje w pasie od południowo-wschodnich Niemiec i Austrii, przez Czechy, Słowację, Bałkany po Morze Czarne. W Polsce osiąga północno-zachodnią granice występowania. Jest zaliczany do (wschodnio)europejsko-umiarkowano-pontyjsko-pannońskiego elementu geograficznego (Zając, Zając 2009).

Występowanie w Polsce i na Lubelszczyźnie

W Polsce występuje na Wyżynach Małopolskiej, Lubelskiej i Wołyńskiej oraz na Polesiu Wołyńskim, podawany był również z  Niziny Śląskiej (Zając, Zając 2001). Z terenu Lubelszczyzny ostrożeń pannonski podawany był z blisko 50 stanowisk (Zając, Zając 2001), z których udało się odnaleźć i potwierdzić niespełna 10. W ostatnich 20 latach odnaleziono 10 kolejnych stanowisk tego gatunku. Obecnie na Lubelszczyźnie znanych jest 19 stanowisk ostrożnia panońskiego: rezerwaty Podzamcze k. Bychawy, Las Królewski k. Krzczonowa, Broczówka k. Skierbieszowa, Rogów k. Grabowca, Brzeźno i Roskosz k. Chełma oraz Zalesie k. Izbicy, Drewniki k. Kraśniczyna, Skomorochy Małe i Wolica Uchańska k. Grabowca, Huszczka Duża i Hajowniki k. Skierbieszowa, Nowy Folwark k. Leśniowic, Komarów-Wieś, Dzierążnia i Huta Dzierążyńska k. Krynic, Kolonia Średnia Droga i Huta Tarnawacka k. Tarnawatki, Józefówka k. Rachań.

Liczebność populacji

Liczebność populacji ostrożnia panońskiego na Lubelszczyźnie waha się od kilku do kilku tysięcy osobników. Liczne populacje znajdują się m.in. w Podzamczu, Broczówce, Drewnikach, Zalesiu, Nowym Folwarku, Hucie Tarnawackiej, Józefówce, Roskoszy i Brzeźnie. Małe, liczące kilka osobników są populacje w Lesie Królewskim, Hajownikach i Skomorochach Małych. Liczebność Cirsium pannonicum na pozostałych stanowiskach można szacować na kilkadziesiąt-kilkaset osobników.

Opracował: Wiaczesław Michalczuk

Źródła informacji

Informacja ustna od:

Anna Cwener, Piotr Chmielewski

Dane publikowane:

Zając A., Zając. M. (eds.). 2001. Distribution Atlas of vascular plants in Poland. Nakładem Pracowni Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków

Zając M., Zając A. 2009. Elementy geograficzne rodzimej flory Polski – The geographical elements of native flora of Poland. Nakładem Pracowni Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki UJ.