Nazwa polska: zaraza goryczelowa
Nazwa łacińska: Orobanche picridis F. W. SCHULTZ
Rodzina: Orobancheceae – Zarazowate
Status i ochrona prawna:
Kategoria zagrożenia na Lubelszczyźnie: VU
Kategoria zagrożenia w Polsce: PCZL – EN, PCZKR – VU
Ochrona prawna: ochrona częściowa
 |
Morfologia i biologia Bylina wysokości 10-70 cm o łodydze zgrubiałej u nasady, barwy brunatnej lub purpurowo-brunatnej, srebrzyście owłosionej. Kwiatostan średnio gęsty do gęstego. Kwiaty jasne (białe lub kremowobiałe) z purpurowym unerwieniem. Znamię najczęściej ciemnopurpurowe, rzadziej czerwone lub pomarańczowe. Gatunek owadopylny, pasożytujący na goryczelu jastrzębcowatym Picris hieracioides. Kwitnie w od połowy czerwca do początków lipca. W niektóre lata zdarza się powtórny pojaw pędów we wrześniu i październiku. Morfologicznie bardzo zbliżona do blisko spokrewnionej zarazy drobnokwiatowej Orobanche minor, która pasożytuje na koniczynach Trifolium (Piwowarczyk 2014). |
|
Siedlisko Na Lubelszczyźnie rośnie często w inicjalnych zbiorowiskach roślinnych zespołu Dauco-Picridetum hieracioidis (kl. Artemisietea vulgaris), wykształconych na odłogach lub w inicjalnych murawach z klasy Festuco-Brometea. Wszędzie na rędzinach (Piwowarczyk 2014).
Rozmieszczenie geograficzne Gatunek submediterrańsko-subatlantycki, występujący od południowo-zachodniej Europy po Półwysep Bałkański. Na północy sięga po Wyspy Brytyjskie i południową Skandynawię. Obecny także w północnej Afryce, Azji Mniejszej i na Kaukazie (Piwowarczyk 2014).
Występowanie w Polsce i na Lubelszczyźnie W Polsce większość stanowisk wykryto po 2000 roku. Zaraza goryczelowa spotykana jest na Wyżynie Śląsko-Krakowskiej, Wyżynie Małopolskiej, Wyżynie Lubelskiej, Roztoczu Środkowym i Wschodnim, na skraju Małego Polesia oraz na Pogórzu Przemyskim (Piwowarczyk 2014). Na Lubelszczyźnie znany jest z nielicznych stanowisk w Nowym Dworze k. Wysokiego, w Bliżowie k. Adamowa, Żurawnicy k. Zwierzyńca, Żurawcach i Machnowie Starym k. Lubyczy Królewskiej (Piwowarczyk i in. 2011).
Liczebność populacji Na stanowiskach zazwyczaj liczna – od kilkudziesięciu do kilkuset pędów. W poszczególnych latach obserwuje się znaczne wahania w liczebności pędów.
Zagrożenia i wskazania ochronne Gatunek typowy dla efemerycznych zbiorowisk wykształconych na odłogach i inicjalnych muraw kserotermicznych. Zazwyczaj występuje na nich przez kilka lat, dopóki nie rozpocznie się sukcesja naturalna doprowadzająca do zwiększenia bujności runi i wyparcia rośliny żywicielskiej. Tylko stanowiska w gm. Lubycza Królewska objęte są ochroną prawną. W celu skutecznej ochrony gatunku wskazane jest okresowe zruszanie górnej warstwy gleby. Populacjom zarazy goryczelowej zagraża rekultywacja ugorów oraz ich zalesianie, co zaobserwowano na stanowisku w Bliżowie. W latach 2010-2013 w rezerwacie “Machnowska Góra” prowadzono wycinki nasadzeń sosny czarnej, wprowadzonej tam w latach 70./80. XX wieku w ramach projektu “Ochrona muraw kserotermicznych w Polsce – teoria i praktyka”. W miejscach odsłoniętych, licznie pojawiały się zarazowate, m.in. zaraza goryczelowa.
|
 |
Źródła informacji
Wiaczesław Michalczuk
Dane publikowane
Piwowarczyk R. 2014. Zaraza goryczelowa Orobanche picridis F. W. Schultz (W:) Kaźmierczakowa R., Zarzycki K., Mirek Z. (red.) Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Kraków, s. 474-476.
Piwowarczyk R., Chmielewski P., Cwener A. 2011. The distribution and habitat requirements of the genus Orobanche L. (Orobanchaceae) in SE Poland. Acta Soc. Bot. Pol. 80 (1), Wrocław, s. 37-48.
