Nazwa polska: zaraza macierzankowa większa
Nazwa łacińska: Orobanche alba ssp. major (Čelak.) Zázvorka
Rodzina: Orobancheceae- zarazowate
Status i ochrona prawna:
Kategoria zagrożenia na Lubelszczyźnie: VU
Kategoria zagrożenia w Polsce: PCZL – VU
Ochrona prawna: ochrona częściowa
 |
Morfologia i biologia Smukła bylina wysokości 20-70 cm o pędzie pokrytym gruczołowatymi włoskami o zabarwieniu czerwonawym lub żółtym. Kwiatostan średnio gęsty do średnio luźnego, walcowaty. Kwiaty w liczbie 15-35, silnie pachnące goździkami. Korona kontrastowo unerwiona (rzadko z niewyraźnymi nerwami). Cała roślina o zmiennym ubarwieniu – od niemal białego po purpurowe. Pasożyt całkowity, pozbawiony chlorofilu, o liściach zredukowanych do łusek. Rośliną żywicielską są szałwie: łąkowa Salvia pratensis i okręgowa S. verticillata. Podgatunek typowy pasożytuje na macierzankach Thymus sp. i charakteryzuje się znacznie mniejszymi rozmiarami rośliny, kwiatostanu i kwiatów (Piwowarczyk 2012). Kwitnie od połowy czerwca do początków lipca. |
Siedlisko
Na Lubelszczyźnie rośnie w nawapiennych murawach ze związku Cirsio-Brachypodion pinnati i w widnych zaroślach z dominacją jałowca pospolitego Juniperus communis.
Rozmieszczenie geograficzne
Zaraza macierzankowa jest gatunkiem polimorficznym, w obrębie którego wyodrębniano wiele odmian lub podgatunków, jednak niewiele z nich posiada jakąkolwiek wartość taksonomiczną. Zasięg zarazy macierzankowej większej wciąż jest niedostatecznie poznany: dotychczas znaleziono ją w Czechach, na Węgrzech i w Rumunii (Piwowarczyk 2012) oraz na Ukrainie.
Występowanie w Polsce i na Lubelszczyźnie
W Polsce takson dotychczas wykazany z Przedgórza Iłżeckiego (Wyżyna Małopolska), Małopolskiego Przełomu Wisły, Polesia Wołyńskiego, Wyżyny Lubelskiej (Działy Grabowieckie, Wyniosłość Giełczewska, Padół Zamojski), Wyżyny Wołyńskiej i Roztocza (Kucharczyk 2001, Piwowarczyk 2012). W województwie lubelskim dotychczas potwierdzono 23 stanowiska zarazy macierzankowej większej. Pomimo penetracji terenu, nie odnaleziono tu podgatunku typowego (spotykanego najbliżej na Pogórzu Przemyskim).
.
Liczebność populacji
Na poszczególnych stanowiskach zwykle spotyka się po kilka-kilkanaście pędów. Rzadziej więcej, jak np. w rezerwacie “Machnowska Góra” k. Lubyczy Królewskiej czy “Brzeźno” k. Chełma lub koło Męćmierza.
Zagrożenia i wskazania ochronne
Gatunek zagrożony przede wszystkim przez zmiany siedliskowe w obrębie muraw kserotermicznych (sukcesja w kierunku gęstych zarośli i zadrzewień).
Źródła informacji
Anna Cwener
Wiaczesław Michalczuk
Janusz Wójciak
Dane publikowane
Kucharczyk M. 2001. Distribution Atlas of Vascular Plants in the Middle Vistula River Valley. Wyd. UMCS, Lublin, s. 244.
Piwowarczyk R. 2012. Orobanche alba subsp. alba and subsp. major (Orobanchaceae) in Poland: current distribution, taxonomy, plant communities, hosts and seed micromorphology. Biodiv. Res. Conserv. 26: 23-38.
