Nazwa polska: dziewięćsił bezłodygowy
Nazwa łacińska: Carlina acaulis L.
Rodzina: Złożone, Astrowate Asteracae, Compositae
Status i ochrona prawna:
Kategoria zagrożenia na Lubelszczyźnie: CR
Ochrona prawna: ochrona częściowa
 |
Morfologia i biologia Roślina wielo- lub częściej dwuletnia (hemikryptofit), o silnym grubym korzeniu palowym pojedynczym lub w górnej części rozgałęzionym, przy czym każde rozgałęzienie zakończone różyczką liściową. Łodyga krótka ok 3 cm długa, rzadko wydłużona do 20-40 cm, ulistniona. Liście do 30 cm długie, lancetowate zbiegające w długi o ogonek, podwójnie pierzastosieczne lub pierzastodzielne, o odcinkach pierwszego rzędu głęboko wcinanych. Brzegi liści pofalowane, zakończone kolcami ustawionymi w różnych płaszczyznach. Całe liście szaro owłosione. Wewnętrzne liście w różyczce liściowej zmniejszające się i przechodzące w liście podkwiatostanowe. Kwiaty skupione w koszyczek o średnicy 7-5 cm. Zewnętrzne liście okrywy podobne do wewnętrznych liści, natomiast wewnętrzne łuski okrywy biało lśniące, długości 3–5 cm, przypominające kwiaty języczkowe. Dno kwiatowe okryte białymi plewinkami. Kwiaty w koszyczku rurkowate, o koronie ok 1,5 cm długiej, żółtawej. Owocem jest niełupka opatrzona puchem kielichowym. Nasiona są rozsiewane przez wiatr. |
Siedlisko
Dziewięćsił bezłodygowy jest rośliną światłolubną, rośnie w miejscach nasłonecznionych, w murawach, na skrajach lasów, często na wapiennych wzgórzach. Preferuje gleby zasadowe i obojętne.
Rozmieszczenie geograficzne
Dziewięćsił bezłodygowy występuje w obszarach górskich środkowej i południowej Europy. Rzadziej spotykany na niżu w Europie Środkowej. Reprezentuje europejsko umiarkowany, alpijsko-środkowoeuropejski element geograficzny (Zając, Zając 2009).
Występowanie w Polsce i na Lubelszczyźnie
W Polsce dziewięćsił bezłodygowy występuje w Sudetach, Karpatach, na Wyżynach Małopolskiej i Śląsko-Krakowskiej, rzadziej w północnej części kraju w pasie Pojezierzy Południowobałtyckich i na Mazurach. Z terenu Lubelszczyzny podawany był z kilkunastu stanowisk m.in.: Stawskiej Góry, Czułczyc k. Chełma, Włostowic k. Puław, Niemiec k. Lublina, Włodawy, Hniszowa, Wierzchowisk k. Janowa Lubelskiego, Żukowa k. Krzczonowa, z okolic Lubartowa i Łukowa, Wysokiego k. Krasnegostawu (Zając, Zając 2001). Obecnie najbardziej znany z dwóch stanowisk: z rezerwatu Stawska Góra k. Chełma i z Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego Kamienny Wąwóz k. Krzczonowa. Utrzymywaly się także stanowiska w Wysokim k. Krasnegostawu (T. Frącek 2009- inf. ustna) i w Hniszowie (A. Buczek 2010 – inf. ustna) Odnaleziony również w Woli Blizockiej k. Przytoczna (E. Domarecka 2017 – inf. ustna).
Liczebność populacji
Populacje dziewięćsiła bezłodygowego na Lubelszczyźnie są nieliczne. Na Stawskiej Górze zazwyczaj rośnie kilka (2-3) osobników, w Kamiennym Wąwozie rośnie ich kilkanaście. W okolicach Przytoczna rośnie kilka osobników, podobnie w Hniszowie i Wysokiem.
Zagrożenia i wskazania ochronne
Gatunek światłolubny, zagrożony z powodu ekspansji wyższej roślinności. W celu zachowania gatunku konieczne są zabiegi ochrony czynnej: przywrócenie wypasu lub koszenie traw i wycinanie krzewów.
Źródła informacji
Informacja ustna od:
Krzysztof Wojciechowski, Ewa Domarecka, Alicja Buczek, Tomasz Frącek
Dane publikowane:
Zając A., Zając. M. (eds.). 2001. Distribution Atlas of vascular plants in Poland. Nakładem Pracowni Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
Zając M., Zając A. 2009. Elementy geograficzne rodzimej flory Polski – The geographical elements of native flora of Poland. Nakładem Pracowni Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki UJ.
