Nazwa polska: goryczka krzyżowa
Nazwa łacińska: Gentiana cruciata L.
Rodzina: Gentianaceae – goryczkowate
Status i ochrona prawna:
Kategoria zagrożenia na Lubelszczyźnie: NT
Kategoria zagrożenia w Polsce: VU
Ochrona prawna: ochrona ścisła
 |
Morfologia i biologia Bylina wysokości 10-50 cm o grubym kłączu. Łodyga nierozgałęziona, gęsto ulistniona. Liście odziomkowe odwrotnie jajowatolancetowate, liście łodygowe od eliptycznych w dolnej części łodygi po lancetowate w górnej, ułożone krzyżowo. Kwiaty błękitne do fioletowych, 4-krotne, długości 2-3 cm, siedzące w kątach najwyższych liści oraz zebrane w główkowaty kwiatostan na szczycie pędu. Kwitnienie w lipcu. Owocem jest torebka. Gatunek rozmnaża się przez nasiona (Piękoś-Mirkowa, Mirek 2006). |
Siedlisko
Na Lubelszczyźnie gatunek występujący głównie w nawapiennych lub nalessowych murawach kserotermicznych, rzadziej w dąbrowach świetlistych.
Rozmieszczenie geograficzne
Gatunek eurosyberyjski, spotykany od południowej i środkowej Europy po Azję Mniejszą i Syberię (Piękoś-Mirkowa, Mirek 2006).
Występowanie w Polsce i na Lubelszczyźnie
W Polsce gatunek spotykany głównie w południowej części kraju. Na Lubelszczyźnie znany jeszcze ze stanowisk zlokalizowanych w Małopolskim Przełomie Wisły, na Polesiu Wołyńskim, Wyżynie Lubelskiej (Wyniosłość Giełczewska, Padół Zamojski, Działy Grabowieckie), Wyżynie Wołyńskiej (Grzęda Sokalska) i Roztoczu.
Liczebność populacji
Najobfitsze populacje w rezerwatach “Żmudź” i “Machnowska Góra” liczą po kilkaset osobników. Najmniejsze, np. w Posadowie k. Telatyna, czy w Kol. Nowy Dwór k. Wysokiego składają się z pojedynczych osobników.
Zagrożenia i wskazania ochronne
Goryczce krzyżowej zagrażają procesy sukcesji naturalnej w murawach kserotermicznych, skutkujące wkraczaniem gatunków drzewiastych i krzewiastych na nieużytkowane tereny. Kilka obfitych stanowisk zabezpieczonych jest w formie rezerwatów przyrody lub użytków ekologicznych.
Źródła informacji
Informacje ustne od:
Anna Cwener,
Wiaczesław Michalczuk
Dane publikowane
Piękoś-Mirkowa H., Mirek Z. 2006. Flora Polski. Rośliny Chronione. Multico Oficyna Wydawnicza. Warszawa.
