Nazwa polska: lipiennik Loesela
Nazwa łacińska: Liparis loeselii (L.) RICH.
Rodzina: Orchidaceae – Storczykowate
Status i ochrona prawna:
Kategoria zagrożenia na Lubelszczyźnie: VU
Kategoria zagrożenia w Polsce: PCZL – VU, PCZKR – VU
Dyrektywa siedliskowa: II załącznik
Konwencja berneńska: tak
Ochrona prawna: ochrona ścisła, wymaga ochrony czynnej
 |
Morfologia i biologia Drobna bylina wysokości 5-20 cm o krótkim kłączu. Łodyga bulwiasto zgrubiała u nasady. Liście podłużnie eliptyczne lub eliptyczno-lancetowate pochwiasto obejmują łodygę. Kwiatostan luźny, zbudowany z kilku-kilkunastu żółtozielonych kwiatów. Warżka kwiatowa jest do 3 razy szersza od działek. Gatunek nierzadko samopylny, jego kwiaty pojawiają się w czerwcu (Kucharski 2014). |
Siedlisko
Na Lubelszczyźnie rośnie przede wszystkim w torfowiskach przejściowych z klasy Scheuchzerio-Caricetea nigrae.
Rozmieszczenie geograficzne
Gatunek cyrkumborealny. Występuje od Wysp Brytyjskich i Półwyspu Skandynawskiego po Niż Wschodnioeuropejski. W Azji obecny na Syberii. Obecny też w Ameryce Północnej (Kucharski 2014).
Występowanie w Polsce i na Lubelszczyźnie
W Polsce znany z rozproszonych stanowisk na terenie całego kraju. Na Lubelszczyźnie stanowiska na Wyżynie Lubelskiej (okolice Opola Lubelskiego i w dolinie rzeki Wyżnicy), Polesiu Wołyńskim (okolice Pawłowa i Chełma), Polesiu Zachodnim (Poleski Park Narodowy, torfowiska Lasów Sobiborskich), Roztoczu (Hrebenne, Plebanka) i Wyżynie Wołyńskiej (Śniatycze) (Urban Urban i in. 2020; Michalczuk, Stachyra 2003). Podawane jeszcze na początku lat 90. XX wieku stanowisko w rezerwacie “Wieprzec” koło Zamościa należy uznać za historyczne.
Liczebność populacji
Na najobfitszych stanowiskach obserwowano ponad 1000 roślin (Michalczuk 2013). Liczebność pędów podlega dużym wahaniom z roku na rok. W suche lata spotykany znacznie rzadziej.
Zagrożenia i wskazania ochronne
Gatunek zagrożony przede wszystkim przez zmiany siedliskowe zachodzące w sposób naturalny (zarastanie torfowisk przez roślinność krzewiastą lub wysokie trawy) i sztuczny (eksploatacja torfu, osuszanie terenów podmokłych i zalesianie). W ostatnich latach duży spadek w populacjach lipiennika spowodowany jest przez długotrwałe susze. Działania z zakresu ochrony czynnej prowadzone były w Poleskim Parku Narodowym i rezerwacie “Torfowisko Sobowice” koło Chełma. W dolinach rzek Sieniocha i Szyszła (w ramach projektu “Ochrona torfowisk alkalicznych południowej Polski”), Klub Przyrodników w latach 2012-2018 starał się poprawić stosunki wodne na terenach występowania lipiennika poprzez budowę zastawek na rowach odwadniających.
Źródła informacji
Wiaczesław Michalczuk
Danuta Urban
Dane publikowane
Kucharski L. 2014. Lipiennik Loesela Liparis loeselii (L.) Rich. (W:) Kaźmierczakowa R., Zarzycki K., Mirek Z. (red.) Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Kraków, s. 793-795.
Michalczuk W., Stachyra P. 2003. Nowe stanowiska lipiennika Loesela Liparis loeselii (L.) Rich. na Zamojszczyźnie. Chrońmy Przyr. Ojcz. 59 (5): 122-126.
Michalczuk W. 2013. Liparis loeselii – karta monitoringu na stanowisku w obszarze Dolina Sieniochy. Baza danych monitoringu Natura 2000. Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków.
Urban D. 2013. Characteristics of the locality of Hammarbya paludosa (L.) O. Kuntze on the Łęczna-Włodawa Plain (West Polesie). Teka Kom. Ochr. Koszt. Środ. Przyr. OL PAN, 10: 448-454.
Urban D., Sender J., Tokarz E., Różycki A. 2020. Characteristics of Liparis loeselii (L.) Rich. populations in selected Natura 2000 areas in eastern Poland. Folia Geobot. https://doi.org/10.1007/s12224-020-09371-7
