Nazwa polska: przetacznik rozesłany
Nazwa łacińska:Veronica prostrata L.
Rodzina: babkowate Plantaginaceae
Status i ochrona prawna:
Kategoria zagrożenia na Lubelszczyźnie: CR
Kategoria zagrożenia w Polsce: NT
 |
Morfologia i biologia Półkrzewinka (chamefit) tworząca luźne kępy. Nasady pędów zdrewniałe; pozostałe, niezdrewniałe części pędów (zakwitających i płonnych) do 20 cm długie, rozesłane i podnoszące się łukowato, białawo owłosione przylegającymi włoskami. Liście naprzeciwległe, w dole łodygi krótkoogonkowe, wyższe siedzące, eliptyczne, jasnoszaro-zielone, dołem gęściej owłosione. Liście na płonnych szczytach pędów węższe i całobrzegie. Kwiatostany – dość gęste, wielokwiatowe kłosokształtne grona wyrastające po 1-4 z kątów liści w najwyższej części łodygi. Kwiaty w kątach przysadek, na szypułkach 3-4 mm długich. Działki kielicha w liczbie 5, bardzo nierówne, zwykle nagie. Korona bladoniebieska lub bladoróżowa, o średnicy do 8 mm, o krótkiej rurce i rozpostartych łatkach. Owocem jest naga torebka, szeroko odwrotnie jajowata, z płytkim wycięciem. Nasiona okrągławe, tarczowate. Kwitnie od kwietnia do czerwca. |
Siedlisko
Przetacznik rozesłany rośnie na suchych, słonecznych zboczach, w niskich murawach kserotermicznych. Jest gatunkiem charakterystycznym rzędu Festucetalia valesiacae.
Rozmieszczenie geograficzne
Jest gatunkiem południowo-zachodnio eurosyberyjskim (Zając, Zając 2009). Występuje niemal w całej Europie (poza Skandynawią) oraz w Azji po Kaukaz i Zachodnią Syberię.
Występowanie w Polsce i na Lubelszczyźnie
W Polsce występuje na rozproszonych stanowiskach w południowo-zachodniej, północnej i wschodniej części kraju. Na Lubelszczyźnie podawana z okolic Hrubieszowa ze Szpikołosów oraz z Gródka i Czumowa nad Bugiem, z Podzamcza k. Bychawy, Dobużka k. Łaszczowa, Ciechanek k. Łęcznej, Ponikwody k. Lublina (Zając, Zając 2001). Obecnie znana z dwóch stanowisk z Gródka nad Bugiem oraz z Glinisk k. Grabowca (Cwener 2020 – inf. ustna)
Liczebność populacji
Na obu stanowiskach obserwowano zaledwie kilka, kilkanaście osobników.
Zagrożenia i wskazania ochronne
Gatunek zagrożony z powodu małej liczebności i małej liczby stanowisk oraz zaniku odpowiednich dla niego siedlisk. Przetacznik rozesłany preferuje mało zwarte, niskie murawy kserotermiczne. Na skutek braku użytkowania siedliska takie zanikają, niewypasane i niewypalane murawy stają się bujne, a między roślinami gromadzi się duża ilość martwej materii organicznej (wojłoku). co powoduje ustępowanie wybitnie światłolubnych roślin.
W celu zachowania gatunku należałoby przywrócić użytkowanie muraw lub prowadzić zabiegi ochrony czynnej hamujące sukcesję (koszenie muraw i usuwanie biomasy/ kontrolowane wypalanie). Należy również monitorować znane stanowiska i poszukiwać kolejnych, gdyż gatunek może być z powodu wczesnego okresu kwitnienia niezauważony lub pomylony z innymi taksonami z rodzaju Veronica.
Źródła informacji
Informacja ustna od:
Anna Cwener
Dane publikowane:
Zając A., Zając. M. (eds.). 2001. Distribution Atlas of vascular plants in Poland. Nakładem Pracowni Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Zając M., Zając A. 2009. Elementy geograficzne rodzimej flory Polski – The geographical elements of native flora of Poland. Nakładem Pracowni Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki UJ.
