wężymord stepowy

Morfologia i biologia

Bylina wysokości do 20-50 cm o grubym, walcowatym korzeniu. Łodyga ulistniona, zwykle rozgałęziona, poniżej koszyczków owłosiona. Liście trawiaste. Koszyczki długości do 3cm z szarozieloną okrywą. Kwiaty jasnopurpurowe do bladoróżowych, pachnące wanilią. Gatunek owadopylny. W rozsiewaniu nasion pomagają owocki zaopatrzone w puch. Wężymord stepowy kwitnie w maju (Piękoś-Mirkowa, Mirek 2006).

Siedlisko

Na Lubelszczyźnie rośnie przede wszystkim w silnie nasłonecznionych murawach kserotermicznych z klasy Festuco-Brometea wykształconych na piaskach lub czarnoziemach.

Rozmieszczenie geograficzne

Gatunek zasięgiem obejmuje południową, wschodnią i środkową Europę, środkową Azję, Syberię i Chiny (Piękoś-Mirkowa, Mirek 2006).

Występowanie w Polsce i na Lubelszczyźnie

W Polsce spotykany rzadko na niżu. Większe nagromadzenie stanowisk w pasie południowych wyżyn (Piękoś-Mirkowa, Mirek 2006). W województwie lubelskim gatunek skrajnie rzadki i zanikający (dawniej znacznie częstszy). Ostatnie stanowiska zachowały się na Wyżynie Lubelskiej koło Izbicy i w dolinie Topornicy koło Zamościa, oraz na Wyżynie Wołyńskiej koło Posadowa. Na stanowisku koło Czumowa nieobserwowany od kilkunastu lat, prawdopodobnie zanikł. Populacje z Doliny Środkowej Wisły (Kucharczyk 2001) wymagają weryfikacji terenowej.

Liczebność populacji

Na stanowisku w dolinie Topornicy w 2007 roku obserwowano ponad 50 osobników, w 2015 ok. 20 os. W 2020 roku nie odnaleziono już żadnego z nich. W dolinie Wieprza pod Izbicą spotykany pojedynczo. Na stanowisku pod Posadowem obecne pojedyncze osobniki.

Zagrożenia i wskazania ochronne

Gatunek zagrożony przez zmiany siedliskowe będące wynikiem braku użytkowania (nadmierny rozrost runi z dominacją kłosownicy pierzastej, nagromadzenie wojłoku stepowego). Na stanowisku koło Posadowa dodatkowo zagraża mu wydeptywanie. Stanowisko koło Zamościa zanikło z powodu nielegalnej eksploatacji piasku z otoczonych łąkami wydm będących siedliskiem gatunku. Okoliczne murawy są też niszczone przez pojazdy terenowe.