Nazwa polska: wężymord stepowy
Nazwa łacińska: Scorzonera purpurea L./ Podospermum purpureum (L.) W. D. J. Koch & Ziz
Rodzina: Asteraceae – Astrowate
Status i ochrona prawna:
Kategoria zagrożenia na Lubelszczyźnie: CR
Kategoria zagrożenia w Polsce: PCZL – EN
Ochrona prawna: ochrona ścisła, wymaga ochrony czynnej
 |
Morfologia i biologia Bylina wysokości do 20-50 cm o grubym, walcowatym korzeniu. Łodyga ulistniona, zwykle rozgałęziona, poniżej koszyczków owłosiona. Liście trawiaste. Koszyczki długości do 3cm z szarozieloną okrywą. Kwiaty jasnopurpurowe do bladoróżowych, pachnące wanilią. Gatunek owadopylny. W rozsiewaniu nasion pomagają owocki zaopatrzone w puch. Wężymord stepowy kwitnie w maju (Piękoś-Mirkowa, Mirek 2006). |
Siedlisko
Na Lubelszczyźnie rośnie przede wszystkim w silnie nasłonecznionych murawach kserotermicznych z klasy Festuco-Brometea wykształconych na piaskach lub czarnoziemach.
Rozmieszczenie geograficzne
Gatunek zasięgiem obejmuje południową, wschodnią i środkową Europę, środkową Azję, Syberię i Chiny (Piękoś-Mirkowa, Mirek 2006).
Występowanie w Polsce i na Lubelszczyźnie
W Polsce spotykany rzadko na niżu. Większe nagromadzenie stanowisk w pasie południowych wyżyn (Piękoś-Mirkowa, Mirek 2006). W województwie lubelskim gatunek skrajnie rzadki i zanikający (dawniej znacznie częstszy). Ostatnie stanowiska zachowały się na Wyżynie Lubelskiej koło Izbicy i w dolinie Topornicy koło Zamościa, oraz na Wyżynie Wołyńskiej koło Posadowa. Na stanowisku koło Czumowa nieobserwowany od kilkunastu lat, prawdopodobnie zanikł. Populacje z Doliny Środkowej Wisły (Kucharczyk 2001) wymagają weryfikacji terenowej.
Liczebność populacji
Na stanowisku w dolinie Topornicy w 2007 roku obserwowano ponad 50 osobników, w 2015 ok. 20 os. W 2020 roku nie odnaleziono już żadnego z nich. W dolinie Wieprza pod Izbicą spotykany pojedynczo. Na stanowisku pod Posadowem obecne pojedyncze osobniki.
Zagrożenia i wskazania ochronne
Gatunek zagrożony przez zmiany siedliskowe będące wynikiem braku użytkowania (nadmierny rozrost runi z dominacją kłosownicy pierzastej, nagromadzenie wojłoku stepowego). Na stanowisku koło Posadowa dodatkowo zagraża mu wydeptywanie. Stanowisko koło Zamościa zanikło z powodu nielegalnej eksploatacji piasku z otoczonych łąkami wydm będących siedliskiem gatunku. Okoliczne murawy są też niszczone przez pojazdy terenowe.
Źródła informacji
Anna Cwener
Bogusław Radliński
Dane publikowane
Kucharczyk M. 2001. Distribution Atlas of Vascular Plants in the Middle Vistula River Valley. Wyd. UMCS, Lublin, s. 312.
Piękoś-Mirkowa H., Mirek Z. 2006. Flora Polski. Rośliny Chronione. Multico Oficyna Wydawnicza. Warszawa.
